مشاوره روانشناسی رایکو

 

یکی از اختلالات روانی که ممکن است هر کسی را درگیر خود کند ، وسواس فکری است. روانشناسان وسواس فکری را نوعی اختلال اضطرابی می دانند که در آن فرد ، ناخواسته رفتاری را تکرار می کند و یا این که یک تصور آزاردهنده و مزاحم ، چنان بر او تاثیر می گذارد که برایش به یک عقیده تبدیل می شود. در این حالت شخص می داند که ذهنِ خودش این افکار را به وجود آورده اما نمی تواند در مقابل آن ها مقاومت کند.

به عنوان مثال شخصی را تصور کنید که انجام هر کاری را چندین بار چک کند. مثلا زمانی که از خانه خارج شده و در را قفل کرده ، باز هم بررسی کند که آیا در خانه قفل است یا نه؟ یا چند بار چک می کند که شیر گاز را بسته باشد یا موارد مشابه. حالا فرض کنید این فرد تصوراتی داشته باشد که به خاطر آن ها این رفتار را تکرار می کند.

مثلا از وقوع حوادث بترسد و یا با خود شرط کند که امنیتش وقتی بر قرار می شود که حداقل دو بار چک کرده باشد که درها را بسته است. درست است که این کارها اطمینان و ایمنی را بالا می برد؛ اما اگر به یک عادت تبدیل و بیش از حد تکرار شود ، به یک مشکل بزرگ مبدل خواهد شد.

باید توجه داشت که پیشرفت چنین اختلالاتی عوارض زیادی را برای روح و روان فرد ، به دنبال دارد و ممکن است بعدها به بروز بیماری های دیگری منجر شود. پس شناخت علائم وسواس فکری و همچنین عوارض آن ، بسیار اهمیت خواهد داشت. چون کمک می کند تا درمان درست و به موقعی برای این مشکل در نظر گرفته شود.

وسواس انواع گوناگونی دارد

وسواس انواع گوناگونی دارد

وسواس در قالب چندین نوع بروز می کند. وسواس فکری ، وسواس عملی و وسواس اخلاقی انواع مختلفی از این اختلال هستند که ممکن است یکی یا همه آن ها در یک نفر ایجاد شود.

به طور کل می توان گفت که وسواس ، خود به خود تقویت می شود و حل شدن آن زمان زیادی را طلب می کند. در این میان ، وسواس فکری اهمیت بیشتری دارد چون می تواند به نوعی پایه و اساس انواع دیگری از وسواس باشد. زمانی که شخص به یک موضوع فکر می کند ، برای خودش قانون می سازد و … در واقع مسیری را برای عملکردها و رفتارهای بعدی خود ایجاد می کند.

فرض کنید که شما در ذهن خود این قانون را بسازید که اگر در روزهای شنبه یک کار را انجام دهید ، تا آخر هفته انجام آن کار را تکرار خواهید کرد. مثلا اگر شنبه ها به پزشک مراجعه کنید، تا آخرین روز هفته را در مطب و در حال پیگیری بیماری های خود هستید. شما به خوبی می دانید که چنین اتفاقی نخواهد افتاد اما به این قانون پشت نمی کنید و سعی دارید تا آن را رعایت کنید.

از طرفی شاید به خاطر این عقیده خود سعی کنید که یک کار مثبت را در روزهای شنبه انجام دهید. پس این فکر توانسته شما را مجبور به یک کار در زمانی مشخص کند که شاید بعد از مدتی علاقه ای به انجام آن نداشته باشید اما نتوانید یا نخواهید که آن را انجام ندهید و حتی دچار عذاب وجدان یا نگرانی شوید.

اصلی ترین زمینه های بروز وسواس

عوامل متعددی در ایجاد وسواس موثر هستند. علائم وسواس فکری با توجه به عوامل ایجاد کننده آن می تواند متفاوت باشد. همچنین انتخاب طریقه درمان وسواس فکری هم تا حدودی به شناخت اصلی ترین عامل بروز آن بستگی دارد. در این جا دو نمونه از زمینه های بروز وسواس را به شما معرفی می کنیم.

ارث بردن از والدین یا تقلید رفتارهای آن ها

وسواس جنبه های مختلفی دارد. این مشکل می تواند از والدین به ارث برسد و فرد با تقلید از کارهای والدین و مشاهده رفتار آن ها و پیروی از طرز تفکرشان ، به این اختلال مبتلا شود.

رفتار و افکار والدین تاثیر بالایی در فرزندان بر جای خواهد گذاشت. بسیاری از عقاید انسان از والدین او به ارث می رسد به خصوص دین و مذهب و عقاید مرتبط با آن ها ، که معمولا از کودکی برای فرزندان تعیین می شود و تا پایان عمر تغییر نمی کنند.

بسیاری از عادات و حتی مشکلات اخلاقی هم از والدین به فرزندان می رسد. پرخاشگری و عصبانیت ، حس خجالت یا اعتماد به نفس ، مهربانی و دوستی با حیوانات ، علاقه به برخی از غذاها و … علاوه بر این که اکتسابی و تجربی هستند ، از والدین نیز به ارث می رسند.

یادآوری حوادث گذشته

یادآوری حوادث گذشته

برخی از افراد با یادآوری خاطرات یا حوادث ناگواری که پشت سر گذاشته اند ، بار دیگر خود را در آن شرایط تصور می کنند. اگر خاطره خوبی را مد نظر داشته باشند ، سعی می کنند تا با قرار دادن خود در شرایط مشابه ، خاطرات را زنده کرده و یک بار دیگر لحظات خوش گذشته را تجربه کنند. از طرفی ممکن است با قرار گیری در یک موقعیت ویژه ، یک حادثه ناگوار را به یاد بیاورند و سعی کنند تا شرایط متفاوتی را به وجود آورند و از تکرار آن حوادث جلوگیری نمایند.

وسواس چه عوارضی را به همراه خواهد داشت؟

یکی از اصلی ترین عوارض وسواس فکری و عملی وقتی خود را نشان می دهد که در امور روزانه و کار فرد وارد شوند. در این صورت فرد زمان زیادی را برای انجام کار خود نیاز خواهد داشت و تمرکز کمتری هم بر کار خود دارد. به عنوان مثال اگر شخصی هر کار خود را چندین بار چک کند یا عملیات ریاضی و نتایج حاصل را چندین بار بررسی نماید ، به مرور کارها را به کندی انجام خواهد داد که این موضوع نارضایتی کارفرما را در پی خواهد داشت.

وسواس فکری در مورد کارهای روزانه هم ممکن است تا جایی پیشرفت کند تا فرد مدام در شک و تردید باشد. نمونه ای از این مورد زمانی است که شخص در هنگام خواندن نماز شک کند که چند رکعت را خوانده ، چند سجده را انجام داده و …

همچنین ممکن است شخصی در جلسه امتحان برگه امتحانی خود را مرور کند و هر بار جواب ها را تغییر دهد تا جایی که این تغییرات ، جواب غلط را حاصل کنند. علاوه بر این ، وسواس فکری جدا از این که برای خودِ بیمار مشکل آفرین است ، اطرافیان را هم آزار خواهد داد. به طوری که ممکن است آن ها را عصبانی کند یا زمینه ای برای سرد شدن روابطشان با فرد بیمار شود.

نشانه ها و علائم وسواس فکری

مرکز مشاوره خانواده رایکو با هدف بهبود روابط مبتلایان به وسواس فکری و اطرافیان آن ها ، تعدادی از مهم ترین و شایع ترین علائم این اختلال را معرفی می کند که قطعا شناخت آن ها در تشخیص اختلال و بهبود بیمار ، نقش اساسی خواهد داشت.

عجله کردن در انجام کارها

قبلا بیان کردیم که با شدت گرفتن وسواس فکری ، فرد کارهای خود را با حساسیت بیشتری انجام می دهد و زمان زیادی را برای انجام امور روزانه خود صرف می کند. اما گاهی این وسواس باعث می شود تا او برای انجام کارهای خود عجله کرده و سعی کند که کارهای خود را در زمان کوتاه تری انجام دهد.

این مشکل شرایط بدتری را نسبت به حالت اول ایجاد خواهد کرد. چون در این مورد فرد احساس می کند که باید در راس یک ساعت مشخص کار خود را به اتمام برساند. در نتیجه کیفیت کار پایین آمده و احتمال بروز خطا و اشتباه افزایش خواهد یافت.

شک و تردید

شک و تردید

افرادی که به وسواس فکری دچار می شوند دائما نسبت به درست انجام شدن کارها و نتیحه بخش بودن آن ها شک و تردید دارند. آن ها می ترسند که کارهای انجام شده همان کاری نباشد که از آن ها خواسته شده است. اگر این عامل در فردی دیده شود ، باید به طور جدی پیگیری گردد.

مشکل در تصمیم گیری

این عامل از اصلی ترین علائم وسواس فکری است. افرادی که از این مشکل رنج می برند ، غالبا در تصمیم گیری های خود دچار تردید می شوند و در اکثر مواقع برای هر تصمیم بهانه و عیبی پیدا می کنند. در نتیجه خود به خود همه راه های پیش رو را بسته می بینند و بلاتکلیفی ناشی از عدم توانایی در تصمیم گیری ، استرس و اضطراب آن ها را افزایش خواهد داد.

عدم تمرکز

فکر کردن به مسائل حاشیه ای و تلاش برای مطمئن شدن از درستی کارها فرد را از هدف اصلیش دور می کند. وسواس فکری تا حدی پیش خواهد رفت که شخص تمرکز کافی برای انجام کارها را نداشته باشد. این مورد یا به خاطر امید به تکرارها خواهد بود و یا به دلیل افزایش سرعت و رسیدن به یک رکورد زمانی که شخص در ذهن دارد.

نیاز به تایید از سوی دیگران

زمانی که کسی نتواند به درستی برای خود تصمیم بگیرد و یا نظر دیگران را بر نظر و تصمیم خود مقدم بداند ، برای انجام هر کاری نیاز به تایید دیگران خواهد داشت. کودکی را در نظر بگیرید که برای هر کار خود نظر والدین یا خواهر و برادر بزرگتر از خود را می پرسد و همیشه به خاطر دلایلی که آن ها برای نظراتشان دارند ، نظر خود را نادیده می گیرد.

مثلا لباسی با رنگ سبز را دوست دارد اما چون یکی از بزرگتر ها می گوید که جنس لباس خوب نیست ، کودک از خرید آن لباس صرف نظر می کند. البته مشورت گرفتن در کارها امری درست و پسندیده ای است اما اگر همیشه نظر دیگران را در اولویت قرار دهیم ، هیچ وقت نمی توانیم به سلایق و علایق خود پی ببریم.

افرادی که در تصمیم گیری نیاز به تایید دیگران دارند ، یکی از بارزترین علائم وسواس فکری را با خود به همراه خواهند داشت که به آن ها می گوید “اگر نظر دیگران را در اولویت قرار دهی ، نتیجه بهتری خواهی گرفت”.

قضاوت خود از دیدگاه دیگران

قضاوت خود از دیدگاه دیگران

یکی دیگر از علائم وسواس فکری این است که فرد مدام می خواهد نظر دیگران را در مورد خود بداند یا پس از هر اتفاق یا ملاقات و … سعی می کند تا افکار دیگران را در مورد خودش، تجریه و تحلیل کند. زمانی که شخص به این کار می پردازد، به نقاط ضعف خود توجه بیشتری خواهد داشت.

مثلا به یاد می آورد که در حین صحبت کلماتی را اشتباه تلفظ کرده یا بخشی از سخنان خود را از یاد برده است. در این صورت با این که فقط خودش متوجه خطاهایش شده اما مدام فکر می کند که دیگران پشت سرش چه خواهند گفت و چه برداشتی خواهند داشت.

محاسبات تکراری

قبلا هم بیان کردیم که شک و تردید در کارها به خصوص امور اداری و مالی باعث می شود که فرد برای جلوگیری از اشتباه ، عملیات انجام شده را چندین بار تکرار کند ، تا مشکلی را که شاید اصلا وجود ندارد ، بیابد.

حساسیت به ترتیب و چیدمان اشیاء

فردی که از وسواس فکری رنج می برد ، بیش از حد به نظم اهمیت می دهد. همیشه سعی دارد تا وسایل خود را به صورت قرینه تهیه کند یا آن ها را به شکل مرتب در کنار یکدیگر یا رو به روی هم بچیند.

سرزنش کردن خود یا سایرین

فردی با وسواس فکری ، قوانین و مقررات تعریف شده ای برای خود دارد که عملکرد خود را مطابق با این قوانین تعیین می کند. اگر دیگران با بی توجهی به این قوانین مخصوصا زمانی که توسط فرد گوش زد شده اند ، کاری انجام دهند که نتیجه مطلوبی هم ندارد ، مسلما مورد سرزنش قرار می گیرد.

از طرفی اگر بیمار نتواند قوانین و شرایط زاده ی ذهن خود را پیاده سازی کند ، خود را سرزنش خواهد کرد و احساس گناه و عذاب وجدان خواهد داشت. البته ممکن است دلیل این عذاب وجدان ، پرورش افکار منفی و دامن زدن به وسواس باشد که فرد نمی خواهد آن ها را ادامه دهد اما توان مقابله را هم ندارد.

پیگیری مشاجرات

افراد با وسواس فکری سعی دارند تا مشاجراتی را که شاید چندین ساعت یا حتی چند روز از پایان آن ها گذشته ، پیش بکشند و تمام اتفاقات و بحث های پیش آمده را تکرار کنند. از دیگران بخواهند تا در این باره قضاوت کنند و یا حتی دوست دارند تا طرفین را یک بار دیگر به بحث در مورد آن موضوع دعوت کنند.

 

سوالات خود را در بخش نظرات با ما در میان بگذارید…

منبع : علائم شایع وسواس فکری را بشناسید